QUYỂN 12
Quyển này tiếp theo chương Thiên Phật.
5. CHƯƠNG THIÊN PHẬT (tt)
5.14. NIẾT-BÀN
5.14.1. Lời dẫn
Loài hàm linh chúng ta phúc hết, nên đấng Pháp Vưong đã thị hiện Niết-bàn, xả báo thân bên dòng Đề hà, thọ tám mươi tuổi, ứng thân Thế Tôn diệt, đệ tử tuôn máu lệ nào vơi! Tranh nhau hỏi Thế Tôn điều nghi lần cuối, đồng đến cúng dường đức Từ Phụ lúc lâm chung.
Than ôi! Đuốc tuệ xua tan bao tăm tối, mây lành che mát khắp quần sinh. Thật đáng buồn thay cho hàng đệ tử! Nhưng pháp thân rỗng lặng, rốt ráo vô vi; báo thân, hóa thân là thân độ sinh tùy căn cơ ứng hiện. Đã có sinh hẳn phải có diệt, phàm thánh tuy sai khác, nhưng chẳng ai tránh khỏi. Cho nên, Thế Tôn tạm nói đau lưng mà chuyển pháp môn cam lộ, mượn cách nằm hông phải để phóng hào quang, đó là những biểu thị Thế Tôn không thật bệnh. Cho đến việc thân đã được bọc nghìn tấm lụa mà vẫn thị hiện lộ hai bàn chân; kim quan sắp đóng mà đứng dậy chắp tay chào Thánh mẫu, đó là biểu thị Thế Tôn không thật diệt. Cho nên, thân hoại tức chỉ quyền mà thường trụ là chỉ thật. Thế thì ý chỉ của thí dụ bóng trăng trong nước đã rõ vậy.
5.14.2. Thị tịch
Luận Trí độ ghi: “Năm một trăm hai mươi tuổi, Tu-bạt-đà-la mộng thấy trời, người đều bị mù mắt, hình trần đứng trong bóng tối, mặt trời rơi xuống, biển lớn khô cạn, gió thổi mạnh bay núi Tu-di. Tỉnh dậy ông rất sợ hãi. Có vị trời nói với Tu-bạt-đà-la: ‘Đây là điềm báo trước bậc Nhất Thiết Trí sắp nhập niết-bàn, chẳng liên quan đến ông’. Sáng dậy, Tu-bạt-đà-la vào rừng muốn gặp Phật, nhưng tôn giả A-nan ba lần không cho. Phật biết nên từ xa gọi ông đến để từ biệt”.
Kinh Bồ-tát xử thai ghi: “Nửa đêm mồng tám tháng hai, Như Lai tự mình gấp làm ba các y tăng-già-lê, uất-đa-la-tăng, an-đà-la-bạt-tát. Sau đó Ngài vào kim quan đắp y lên thân, trao bình bát và tích trượng cho tôn giả A-nan, rồi nhập định Kim cang dê lại xá-lợi toàn thân. Phật đưa cánh tay vàng ra khỏi kim quan, hỏi A-nan về hai tôn giả Ca-diếp và Ngưu Thi. Tôn giả A-nan trả lời:
– A-la-hán Ngưu Thi đã nhập Niết-bàn.
Phật nói:
– Ta nay vĩnh viễn diệt độ.
Nói xong, Ngài im lặng. Thế Tôn lại nhiều lần vẫy tay hỏi A-nan:
– Ta nói kinh Đại thừa cho tám bộ chúng, ngươi có nghe trọn vẹn không?
– Bạch Thế Tôn! Kinh ấy chỉ Phật mới biết.
Thế Tôn lại hỏi:
– Ta ở cung trời Đao-lợi nói pháp cho mẫu thân, ngươi có biết không?
– Bạch Thế Tôn! Con không biết.
Ngài lại hỏi:
– Ta thuyết pháp ở cung rồng, có con rồng đắc đạo, lưu toàn thân xá-lợi cao một trăm ba mươi trượng, ngươi có biết không?
– Bạch Thế Tôn con không biết.
– Ta ở trong thai mẹ mười tháng, chuyển pháp luân bất thoái chuyển cho các bồ-tát; Như Lai dùng thần lực hiện tướng đi đứng nằm ngồi, cùng tất cả các bồ-tát vân tập ở trong thai mẹ, ngươi có biết không?
– Bạch Thế Tôn! Con không biết.
Đại thánh A-nan lẽ nào chẳng biết! Nói chẳng biết là vì muốn nêu công giáo hóa rất bí mật của Như Lai”
Kinh Niết-bàn ghi: “Thiện nam tử! Ta ở nơi Sa-la song thụ này diễn nói pháp lớn tên là Đại Niết-bàn. Hai cây ở phương đông biểu thị nghĩa phá vô thường đắc chân thường, cho đến hai cây ở phương bắc biểu thị nghĩa phá bất tịnh chứng đắc chân tịnh. Chúng sinh bảo vệ rừng Sa-la không để cho ngoại đạo bẻ cành lá, chặt phá. Ta cũng như thế, vì bốn pháp thường, lạc, ngã, tịnh nên bảo đệ tử hộ trì Phật pháp. Bốn cặp song thụ ấy do Tứ thiên vương trông coi. Vì Tứ thiên vương hộ trì pháp của Ta, nên Ta nhập niết-bàn tại nơi đây”.
Kinh Trung A-hàm ghi: “Bấy giờ, Như Lai đi đến Sa-la song thụ, gấp làm bốn các tấm y: uất-đa-la-tăng làm niệm, Tăng-già-lê làm gối, rồi Ngài nằm nghiêng về phía phải, hai chân chồng nhau mà vào Niết-bàn”.
Kinh Bồ-tát xử thai ghi: “Bấy giờ, tám vị quốc vương của tám nước lớn đều mang năm trăm tấm lụa trắng, cùng gỗ chiên-đàn đặt hết vào trong kim quan, dùng năm trăm tấm lụa bọc lấy kim quan, lại dùng năm trăm xe chở nước tô thơm để rưới lên lụa trắng.
Bấy giờ, vua trời Đại Phạm dẫn thiên chúng cõi trời Đại Phạm đứng ở bên phải, Thích-đề-hoàn-nhân cùng với thiên chúng cõi trời Đao-lợi đứng ở bên trái. Bồ-tát Di-lặc cùng các vị bồ-tát thần thông trong mười phương đứng trước Phật. Lúc ấy, Thế Tôn muốn vào định Kim cang lưu xá-lợi toàn thân để chuyển pháp chân thật này ở cõi Ta-bà. Thế Tôn nghĩ như thế xong, thế giới trong mười chấn động sáu cách”.
5.14.3. Thánh mẫu về thăm
Kinh Ma-da ghi: “Ngày Thế Tôn nhập niết-bàn, tôn giả A-na-luật lên trời Đao-lợi báo cho thánh mẫu Ma-da biết. Thánh mẫu Ma-da liền đến chỗ Phật. Lúc ấy, kim quan tự mở, Như Lai chắp tay thưa hỏi, cảm niệm thánh mẫu từ cõi trời xa hạ cố đến đây. Đức Phật bảo tôn giả A-nan:
– Ông nên biết! Vì giáo hóa chúng sinh bất hiếu ở đời sau, nên Ta ở trong kim quan thăm hỏi mẹ”.
Luật Tăng-kì ghi: “Làm lễ trà-tỳ thân Phật cạnh tháp Thiên Quang”.
Kinh Ca-diếp phó Phật niết-bàn ghi: “Thế rồi, tôn giả Ca-diếp từ biệt Phật đi vào núi Y-đồ-lê, cách nước Xá-vệ hai vạn sáu nghìn dặm. Ở núi ấy có rất nhiều bảy báu, vô số quả ngọt, cây thơm, cây thuốc và còn có loài kì lân, chu tước, phượng hoàng cùng các đạo sĩ ngoại đạo. Nơi ấy có một tảng đá vuông, dài rộng một trăm hai mươi dặm, bằng phẳng, màu ngọc lưu li, có cây lá năm sắc bốn mùa tươi tốt. Tôn giả Ca-diếp dạy pháp cho một nghìn đệ tử, tất cả đều ngồi trên đó. Các đệ tử ấy đã thành tựu quả vị A-la-hán, lại thường tụng kinh, hành đạo trên tảng đá này.