Kinh: Phật lại bảo Ông Anan: “Như lời ông nói: Không có cái thấy mà lìa ngoài tất cả vật lại riêng có tự tánh, do đó trong tất cả các vật chỉ ra được, không có cái gì là cái thấy cả. Nay ta lại bảo ông: Ông cùng Như Lai ngồi trong rừng Kỳ Đà, lại xem vườn rừng cho đến mặt trời, mặt trăng, đủ thứ hình tượng khác nhau, chắc không có cái thấy cho ông chỉ ra được. Vậy ông hãy phát minh trong các vật đó, cáỉ gì chẳng phải là cái thấy?”
Ông Anan bạch : “Quả thât, tôi nhìn khắp rừng Kỳ Đà này chẳng biết trong đó có cái gì không phải là cái thấy. Tại sao thế? Nếu cái cây chẳng phải là cái thấy thì làm sao thấy được cây ? Còn nếu cái cây là cái thấy thì sao lại là cây ? Như thế cho đến nếu hư không chẳng phải là cái thấy, thì làm sao thấy hư không. Nếu hư không tức là cái thấy, thì sao lại là hư không? Tôi lại suy nghĩ : Trong muôn vật đó, phát minh cho kỹ lưỡng, thật không có cái gì chẳng phải là cái thấy cả.”
Phật nói: “Đúng thế, đúng thế !”
Thông rằng : Ông Anan đã biết “Cái chỉ được đều là vật, không có cái gì là cái thấy” thì thân tâm ta cho đến núi sông bên ngoài, không có tánh thấy riêng biệt có thể chỉ ra được, mà sao lại nói “Nay cái Diệu Tánh ấy hiện bày trước mặt tôi ?” Hơn nữa, đã biết “Trong muôn tượng, không có cái gì chẳng phải là cái thấy” ; tức thân tâm ta cho đến núi sông bên ngoài không có cái gì chẳng phải là tánh thấy, sao lại còn hỏi “Tánh thấy thật là tôi, mà thân chẳng phải là tôi ?”
Đức Thế Tôn bèn khiến ông tự phát huy, khiến cái nghi ngờ từ trước được giải tan ngay.
Xưa, thầy Thủ tòa Tử Chiêu hỏi Hòa thượng Pháp Nhãn: “Hòa thượng khai đường kế pháp người nào ?”
Tổ Nhãn rằng: “Ngài Địa Tạng.”
Thầy Chiêu nói : “Rất phụ phàng Tiên sư Trường Khánh!”
Tổ Nhãn : “Tôi chẳng hiểu một lời chuyển ngữ của Ngài Trường Khánh.”
Thầy Chiêu nói: “Sao không hỏi ?”
Tổ Nhãn : “Ở trong muôn tượng, lộ riêng thân(1) ý là sao?
Thầy Chiêu bèn dựng đứng cây phất tử.
Tổ Nhãn : “Đó là cái học được ở chỗ Ngài Trường Khánh, còn riêng Thủ tòa thì sao ?”
Thầy Chiêu không nói dược.
Tổ Nhãn nói: “Chỉ như Ở ừong muôn tượng, lộ riêng thân, đó là bác bỏ muôn tượng hay không bác bỏ muôn tượng ?”
Thầy Chiêu đáp: “Chẳng bác bỏ.”
Tổ Nhãn nói: “Hai cái!”
Hỏi những người chung quanh, đều nói: “Bác bỏ muôn tượng.”
Tổ Nhãn nói : “Ở trong muôn tượng, lộ riêng thân, cái Phù trừ quỷ!”
Về sau, Thượng tọa Tử Phương cũng từ Trường Khánh đến. Tổ Nhãn lại đưa ra câu nói ấy.
Thầy Tử Phương cũng dựng phất tử.
Tổ Nhãn nói : “Như thế này thì lại tranh cãi được !”
Thầy Phương nói: ‘”Tôn ý của Hòa thượng như thế nào ?”
Tổ Nhãn đáp : “Kêu cái gi làm muôn tượng ?”
Thầy Phương : “Người xưa chẳng bác bỏ muôn tượng!”
Tổ Nhãn nói: “Ở trong muôn tượng, lộ riêng thân. Nói gì bác, chẳng bác ?”
Thầy Tử Phương bỗng tỏ ngộ lời nói trước của Tổ Pháp Nhãn.
Cái loại cơ duyên này vốn từ chỗ Ngài Địa Tạng mà đắc, làm sao chẳng phải nốì pháp Ngài Địa Tạng !
Mớí đầu, Tổ Pháp Nhãn cừng vớỉ Thầy Thiệu Tu, Pháp Tấn ba người đi đến Ngài Địa Tạng. Ngồi sưởi mà bàn về bộ Triệu Luận. Đến câu “Trời đất cùng ta đồng gốc”, NgàiĐịa Tạng hỏi : “Núi sông, đất đai với tự kỷ của Thượng tọa là đổng hay khác ?”
Ngài Pháp Nhàn đáp : “Khác.”
Tổ Tạng đưa lên hai ngón tay.
Ngài Nhãn nói : “Đồng.”
Tổ Tạng lại đưa lên hai ngón tay, rồi đứng lên bỏ đi. Tuyết ngưng, ba người từ giã ra về.
Tổ Tạng đưa tiễn ra cửa, rồi nói: “Bình thường, Thượng tọa hay nói “Tam giới duy tâm, vạn pháp duy thức”. Bèn chỉ phiến đá ngoài sân, hỏi : “Hãy thử nói phiến đá kia là ở trong tâm hay ở ngoài tâm ?”
Ngài Pháp Nhãn nói: “Ở trong tâm.”
Tổ Tạng nói : “Người hành cước vì lý do nào mà lại để phiến đá ở trong tâm ?”
Ngài Pháp Nhãn cùng quẫn, không sao đáp được, bèn ném áo xuồng chiếu, ở lại để cầu quyết trạch. Hơn một tháng, ngày kia Ngài trình kiến giải, nói cái lý đạo.
Tổ Tạng nói : “Phật Pháp chẳng phải như thế.”
Ngài Pháp Nhãn nói ; “Tôi đã hết lời, tuyệt lý rồi.”
Tổ Tạng nói: “Nếu luận Phật Pháp, thì hết thảy hiện thành.”
Ngài Pháp Nhãn, ngay dưới câu nói đại ngộ. Mới tin rằng chỗ học được với Ngài Trường Khánh là chưa tới.
Ngài Thiên Đồng tụng rằng :
“Lìa niệm : thấy Phật
Dẹp trần : ra kinh
Hiện thành gia pháp
Nào lập môn đình ?
Trăng cùng thuyền lướt, sông trong vắng
Xuân theo ngọn cỏ ngấn tươi xanh
Bác, chẳng bác – Nghe cho kỹ!
Ba đường hoang trống về liền được
Tùng cúc thuở xưa hương vẫn thơm.”
(Ly niệm kiến Phật
Phá trần xuất kinh
Hiện thành gia pháp
Thùy lập môn đình
Nguyệt trục chu hành giang luyện tịnh
Xuân thùy thảo thượng thiên ngấn thanh
Bác, bất bác thinh đinh ninh
Tam kính tựu hoang quy tiện đắc
Cựu thời tùng cúc thượng phương hìnhr)
Hãy lấy tắc công án này cùng với đoạn kinh trên, lật đi lật lại cho rõ ràng mùi mẻ, thì chẳng biết là Ông Quách Tượng(2) giải thích Trang Tử, hay Trang Tử giải thích Quách Tượng ?